Ilustracje Stanisława Haykowskiego w powieści Ferdynanda Ossendowskiego Pod sztandarami Sobieskiego

Abstract

W dyskursie literackim Ferdynanda Ossendowskiego autor odnotowuje obecność porządku lokalnego (mieszkańcy Karpat Wschodnich) i globalnego (naród), co łączy się z przyznaniem kluczowej roli dyskursowi tożsamości. Tożsamość zbiorowa jest dla Ossendowskiego tożsamością szlachecką. Tworzy ją szlachta bezherbowa, walcząc u boku swego króla pod Żurawnem (1676 r.). Historiozofia Ossendowskiego w powieści Pod sztandarami Sobieskiego nakierowana jest na otwieranie drzwi ku teraźniejszości i wyznaczanie perspektyw przyszłości. W odróżnieniu od Henryka Sienkiewicza (Trylogia, 1883–1888) Ossendowski nie pisze powieści przede wszystkim dla "pokrzepienia serc". Stanisław Haykowski jest autorem trzech ilustracji do powieści Ossendowskiego, spośród których autor analizuje dwie. Haykowski tworzy ilustrację interpretacyjną, ekspresywną – do pewnego stopnia autoteliczną. Jako malarz batalista modyfikuje niektóre sceny zdarzeń stworzone przez Ossendowskiego. Operuje światłem, cieniem i półcieniem w kreowaniu świata wewnętrznego postaci. Jest przy tym mistrzem aktorstwa ciała – ciała rycerza.

In Ferdinand Ossendovsky's literary discourse the author notices the presence of local (inhabitants of the Eastern Carpathians) and global (nation) order, which combines with assigning a primary role to identity discourse. Collective identity for Ossendovsky is the noble identity. It is formed by non-arms nobility, fighting alongside their king by Żurawno (1676). Ossendovsky's historiosophy in the novel Under the banner of Sobieski is aimed at opening the doors to the present and designating perspectives of the future. Contrary to Henryk Sienkiewicz (The Trilogy, 1883–1888), Ossendovsky does not write a novel mostly to 'comfort hearts'. Stanislav Haykovsky is the author of three illustrations for the Ossendovsky's novel, two of which are analysed by the author. Haykovsky creates interpretative, expressive illustration – to some extend also autotelic. As a battle painter, Haykovsky modifies some of the scenes created by Ossendovsky. He controls light, shade, halfshade in creating an inner world of a character. Haykovsky is also a master of body acting, the body of the knight.