Article
| Title: | L'epigramma bizantino per la croce e la crocifissione di Cristo come mezzo di promozione dell'ideologia imperiale a Bisanzio |
| Variant title: | Byzantine epigram on the Cross and the Crucifixion of Christ as a means of projecting the imperial ideology in Byzantium |
| Author: | |
| Source document: | Graeco-Latina Brunensia. 2021, vol. 26, iss. 2, pp. 117-147 |
| Extent: | 117-147 |
| ISSN: | 1803-7402 (print); 2336-4424 (online) |
| DOI: | 10.5817/GLB2021-2-8 |
| Type: | Article (Italian) |
| Stable URL: | http://hdl.handle.net/11222.digilib/144590 |
| License: | CC BY-SA 4.0 (Uveďte původ-Zachovejte licenci 4.0 Mezinárodní) |
PDF
Abstract(s):
Byzantine emperors considered themselves as the continuation line of the old Roman imperial regime thus ruling the new Imperium Romanum with the aim to preserve the values of Christian teaching and morale but also maintain the divine secular and imperial class and the order, security, and salvation of its people; all these were under the constant expression of the divine will of the Byzantine emperor, who had taken on the role of God's representative on earth thereby guaranteeing all good deeds. This particular ideology will be traced and commented as it manifests itself on the epigrams regarding the Cross and the Crucifixion. These epigrams have been retrieved from valuable objects such as staurothekes and crosses managing to combine the high, scholar poetry with the sophistication of Byzantine microart and and have been explored as to whether this has been a successful combination or not.
Keywords:
Byzantium; epigram; cross; crucifixion; imperial ideology; Byzantine art; Byzantine microart; staurothekes
References:
[1] Alexander, P. J. (1952). Hypatius of Ephesus: A Note on Image Worship in the Sixth Century. Harvard Theological Review, 45, 177–184.
[2] Alexander, P. J. (1953). The Iconoclastic Council of St. Sophia (815) and its Definition (Horos). Dumbarton Oaks Papers, 7, 35–66.
[3] Alexander, P. J. (1958). Church Councils and Patristic Authority. The Iconoclastic Councils of Hiereia (754) and St. Sophia (815). Harvard Studies in Classical Philosophy, 63, 493–505.
[4] Alexander, P. J. (1958). The Patriarch Nicephorus of Constantinople. Ecclesiastical Policy and Image Worship in the Byzantine Empire. Oxford: Clarendon Press.
[5] Alexander, S. S. (1977). Heraclius, Byzantine Imperial Ideology, and the David Plates. Speculum, 52(2), 217–371.
[6] Amerise, M. (2005). Costantino "il nuovo Mosè". Salesianum, 67, 671–700.
[7] Angelov, D. (2007). Imperial Ideology and Political Thought in Byzantium, 1204–1330. Cambridge: Cambridge University Press.
[8] Αρβελέρ, E. (1989). Ο Κωνσταντίνος Ζ' Πορφυρογέννητος και η Κωνσταντίνεια ιδεολογία. In Μαρκόπουλος, Α. (Ed.), Κωνσταντῖνος Ζ' ὁ Πορφυρογέννητος καὶ ἡ ἐποχή του. Β' Διεθνής Βυζαντινολογικὴ Συνάντηση, Δελφοί, 22–26 Ἰουλίου 1987 (pp. 1–4). Αθήνα: Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών.
[9] Αρβελέρ, Ε. (2001). Παγκοσμιότητα του Βυζαντίου: από τα έργα στα λόγια. In Ε. Χρυσός (Ed.), Το Βυζάντιο ως Οικουμένη: Ώρες Βυζαντίου, έργα και ημέρες στο Βυζάντιο (pp. 13–23). Αθήνα.
[10] Αρβελέρ, E. (2009). Γιατί το Βυζάντιο. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
[11] Αρβελέρ, Ε. (20092). Η Πολιτική Ιδεολογία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Αθήνα.
[12] Bacci, M. (2004). Vera Croce, vero ritratto e vera misura: sugli archetipi bizantini dei culti cristologici del Medioevo occidentale. In J. Durand, & B. Flusin (Eds.), Byzance et les Reliques du Christ (Centre de Recherche d'Histoire et Civilisation de Byzance, Monographies, 17) (pp. 223–238). Paris: Association des Amis du Centre d'Histoire et Civilisation de Byzance.
[13] Bandy, A. C. (Ed.). (1983). Ιωάννης Λυδός: Περὶ ἀρχῶν τῆς Ῥωμαίων Πολιτείας (Memoirs of the American Philosophical Society, 149). Philadelphia: The American Philosophical Society.
[14] Bartlett, F. C. (1942). Political Propaganda. Cambridge: Cambridge University Press.
[15] Baudinet, M.-J. (1978). La relation iconique à Byzance au IXe siècle d'après Nicéphore le Patriarche: un destin de l'aristotélisme. Études philosophiques, 1, 85–106.
[16] Baynes, N. H. (1929). Constantine the Great and the Christian Church (Proceedings of the British Academy, XV). London: Milford.
[17] Beck, H.-G. (1967). Christliche Mission und politische Propaganda im byzantinischen Reich. In La conversione al cristianesimo nell'Europa dell'alto medioevo (Spoleto 14.4.–20.4.1966) (Settimane di Studio del Centro Italiano di Studi sull'alto Medioevo, XIV; pp. 649–674). Spoleto: Centro italiano di studi sull'alto Medioevo.
[18] Becker, E. (1910). Konstantin der Grosse, der "neue Moses". Zeitschrift für Kirchengeschichte, 31, 161–171.
[19] Bekker, I. (Ed.). (1838). Theophanes Continuatus: Chronographia (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae). Bonn: Weber.
[20] Belting, H. (1978). Zwischen Gotik und Byzanz: Gedanken zur Geschichte der sächsischen Buchmalerei im 13. Jahrhundert. Zeitschrift für Kunstgeschichte, 41, 217–257.
[21] Berger, A. (2005). Konstantinopel (stadtgeschichtlich). Reallexikon für Antike und Christentum, 21, 435–483.
[22] Bernard, H. J. (1891). Pilgrimage of St. Silvia of Aquitania to the Holy places (The Library of the Palestine Pilgrims' Text Society, 1). London: PPTS.
[23] Boor, C. de (Ed.). (1883–1885). Theophanes: Chronicle (2 vols). Leipzig: B. G. Teubner.
[24] Borgehammar, S. (1991). How the Holy Cross was Found. Event to Medieval Legend. Stockholm: Almqvist & Wiksell.
[25] Bréhier, L. (1920). Les survivances du culte impérial à Byzance. In L. Bréhier, & P. Batiffol, Les survivances du culte impérial romain. Paris: A. Picard.
[26] Brokkaar, W. G. (1972). Basil Lacapenus. Byzantium in the tenth century. In W. F. Bakker (Ed.), Studia Byzantina et Neohellenica Neerlandica (Byzantina Neerlandica, 3; pp. 199–234). Leiden: Brill.
[27] Brubaker, L. (1999). Memories of Helena: Patterns in Imperial Female Matronage in the Fourth and Fifth Centuries. In L. James (Ed.), Desire and Denial in Byzantium (pp. 52–75). Aldershot: Ashgate.
[28] Brubaker, L. (2003). On the margins of Byzantine iconoclasm. In P. Odorico (Ed.), Byzantina – Metabyzantina, La périphérie dans le temps et l'espace (pp. 107–117). Paris: Centre d'études byzantines, neo-helléniques et sud-est européennes, École des hautes études en sciences sociales.
[29] Brubaker, L. (2014). Εικόνες και Εικονομαχία. In L. James (Ed.), Εγχειρίδιο Βυζαντινών Σπουδών. (Transl. Α. Μαυρουδής, & Α. Ρεγκάκος; pp. 569–593). Αθήνα.
[30] Brubaker L., & Haldon, J. (2001). Byzantium in the iconoclast era (ca 680–850): the sources. An annotated survey. Aldershot: Ashgate.
[31] Brubaker L., & Haldon, J. (2010). Byzantium in the iconoclast era (ca 680–850): a history. Cambridge: Cambridge University Press.
[32] Bryer, A., & Herrin, J. (Eds.). (1977). Iconoclasm. Papers given at the Ninth Spring Symposium of Byzantine Studies. University of Birmingham, March 1975. Birmingham: Centre for Byzantine Studies, University of Birmingham.
[33] Byckov, V. (1989). Die ästhetischen Anschauungen des Patriarchen Nikephoros. Byzantinoslavica, 50, 181–192.
[34] Chadwick, H. (1967). The Early Church. Harmondsworth: Penguin.
[35] Cheynet, J. Cl. (1980). Mantzikert: Un desastre militaire? Byzantion, 50(2), 410–438.
[36] Chrysos, E. (1996). The Roman political identity in late antiquity and early Byzantium. In K. Fledelius (Ed.), Byzantium. Identity, image, influence. XIXth International Congress of Byzantine Studies, Major Papers (pp. 7–16). Copenhagen: National Committee for Byzantine Studies.
[37] Chrysos, E. (2012). 1176 – A Byzantine Crusade? In J. Koder, & I. Stouraitis (Eds.), Byzantine War Ideology between Roman Imperial Concept and Christian Religion. Akten des Internationalen Symposiums (Wien, 19.–21. Mai 2011) (pp. 81–86). Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
[38] Chuvin, P. (2003). Οι τελευταίοι Εθνικοί. Ένα χρονικό της ήττας του Παγανισμού (Transl. Ο. Χειμωνίδου). Αθήνα.
[39] Combes, L. (1907). The Finding of the Cross. London: Routledge & Kegan Paul.
[40] Conant, K. J. (1958). The holy sites at Jerusalem in the first and fourth centuries A.D. Proceedings of the American Philosophical Society, 102, 14–24.
[41] Corbo, V. C. (1981–1982). Il Santo Sepolcro di Jerusalemme: Aspetti archeologici dalle origini al periodo crociato//. Jerusalem: Franciscan Printing Press.
[42] Cormack, R. (1977). The Arts during the Age of Iconoclasm. In A. Bryer, & J. Herrin (Eds.), Iconoclasm. Papers given at the Ninth Spring Symposium of Byzantine Studies, University of Birmingham, March 1975 (pp. 35–44). Birmingham: Centre for Byzantine Studies, University of Birmingham.
[43] Cormack, R. (1989). The Byzantine Eye. Collected Studies in Art and Patronage (pp. 1–11). London: Variorum Reprints.
[44] Couret, A. (1869). La Palestine sous les empereures grecs (326–636). Grenoble: Imprimerie et lithographie de F. Allier.
[45] Cutler, A. (1981). Misapprehension and Misgiving: Byzantine Art and the West in the Twelfth and Thirteenth Centuries. Mediaevalia, 7, 41–77.
[46] Dagron, G. (1968). L'Empire romain d'Orient au IVe siècle et les traditions politiques de l'hellénisme. Travaux et Mémoires, 3, 1–142.
[47] Dagron, G. (1974). Naissance d'une capitale. Constantinople et ses institutions de 330 à 451. Paris: Presses Univ. de France [Trans.: Μ. Λουκάκη (2000). Η γέννηση μιας πρωτεύουσας. Η Κωνσταντινούπολη και οι θεσμοί της από το 330 ώς το 451. Αθήνα: ΜΙΕΤ].
[48] Dagron, G. (1996). Empereur et prêtre. Étude sur le "césaropapisme" byzantin. Paris: Gallimard.
[49] Dagron, G. (2001). L'œcuménicité politique: droit sur l'espace, droit sur le temps. In Ε. Χρυσός (Ed.), Το Βυζάντιο ως Οικουμένη (Ώρες Βυζαντίου, έργα και ημέρες στο Βυζάντιο) (pp. 47–57). Αθήνα.
[50] Dagron, G. (2005). L'œcuménicité politique: droit sur l'espace, droit sur le temps. In Ε. Χρυσός (Ed.), Το Βυζάντιο ως Οικουμένη (pp. 47–57). Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών.
[51] Darrouzes, J. (1987). Le patriarche Méthode contre les iconoclastes et les Stoudites. Revue des Études Byzantines, 45, 15–57.
[52] Demus, O. (1970). Byzantine Art and the West. London: Weidenfeld and Nicolson.
[53] Déroche, V. (1994). L'Apologie contre les Juifs de Léontios de Néapolis. Travaux et mémoires, 12, 45–104.
[54] Diehl, C. (1924). De la signification du titre de proèdre à Byzance. In Mélanges offers à M. Gustave Schlumberger (Vol. I; pp. 105–117). Paris: Geuthner.
[55] Dodwell, C. R. (1993). The Pictorial Arts of the West 800–1200. Yale: Yale University Press.
[56] Dölger, F. (1935). Bulgarisches Zartum und byzantinisches Kaisertum. Izvestija des Bulgarischen Archäologischen Instituts, 9, 57–68.
[57] Dölger, F. (1938/9). Die Kaiserurkunde der Byzantiner als Ausdruck ihrer politischen Anschauungen//. Historische Zeitschrift, 159, 229–250.
[58] Dölger, F. (1953). Bulgarisches Zartum und byzantinisches Kaisertum. In Idem, Byzanz und die europäische Staatenwelt (pp. 140–158). Ettal: Buch-Kunstverlag.
[59] Dölger, F. (1953). Die Kaiserurkunde der Byzantiner als Ausdruck ihrer politischen Anschauungen. In Idem, Byzanz und die europäische Staatenwelt (pp. 9–33). Ettal: Buch-Kunstverlag.
[60] Dölger, F., & Schneider, A. (1952). Byzanz (Wissenschaftliche Reihe, 5). Bern: Francke.
[61] Drijvers, J. W. (1992). Helena Augusta. The Mother of Constantine the Great and the Legend of Her Finding of the True Cross. Leiden: Brill.
[62] Dvornik, F. (1966). Early Christian and Byzantine Political Philosophy, Origins and Background (2 vols.). Washington: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies.
[63] Elsner, J. (1988). Image and Iconoclasm in Byzantium. Art History, 2, 471–491.
[64] Embach, M. (2007). Konstantin in der Literatur des Mittelalters. In A. Demandt, & J. Engemann (Eds.), Konstantin der Grosse. Ausstellungskatalog (pp. 501–508). Mainz: Verlag Philipp von Zabern.
[65] Engelhardt, I. (1974). Mission und Politik in Byzanz. Ein Beitrag zur Strukturanalyse byzantinischer Mission zur Zeit Justins und Justinians. München: Institut für Byzantinistik und Neugriechische Philologie der Universität München.
[66] Ensslin, W. (1954). Der Kaiser in der Spätantike. Historische Zeitschrift, 177, 449–468.
[67] Ερατεινή Ημαθία – Lovely Imathia (2004). Βέροια: Ιερά Μητρόπολις Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας.
[68] Eser, M. A. (2013). Cultural Aspects of Power in the Byzantine Empire: The Court as Patron of Metal Art Objects. In A. Ödekan, N. Necipoğlu, & E. Akyürek (Eds.), The Byzantine Court: Source of Power and Culture. Papers from the Second International Sevgì Gönül Byzantine Studies Symposium, Istanbul, 21–23 June 2010, Koç University (pp. 219–226). Istanbul: Koc University Press.
[69] Fenster, E. (1968). Laudes Constantinopolitanae. München: Institut für Byzantinistik und Neugriechische Philologie der Universität München.
[70] Flaig, E. (2007). 'Heiliger Krieg'. Auf der Suche nach einer Typologie. Historische Zeitschrift, 285(2), 265–302.
[71] Florovsky, G. (1950). Origen, Eusebius, and the Iconoclastic Controversy. Church History, 19, 77–96.
[72] Fox, R. L. (1986). Pagans and Christians. Harmondsworth: Penguin.
[73] Friendly, A. (1981). The Dreadful Day: The Battle of Manzikert, 1071. London: Hutchinson.
[74] Frolow, A (1944). Une inscription bulgare inédite. Revue des Études Slaves, 21, 105–106.
[75] Frolow, A. (1961). La relique de la vraie croix. Recherches sur le développement d'un culte (Archives de l'Orient chrétien, 7). Paris: Inst. français d'études byzantines.
[76] Gagé, J. (1933). Σταυρὸς νικοποιός. La victoire impériale dans l'empire chrétien. Revue d'Histoire et de Philosophie Religieuses, 13, 370–400.
[77] Gallina, M. (2016). Incoronati da Dio. Per una storia del pensiero politico bizantino. Torino: Viella libreria editrice.
[78] Gero, S. (1974). Notes on Byzantine Iconoclasm in the Eighth Century. Byzantion, 44, 23–42.
[79] Gero, S. (1977). Byzantine Iconoclasm and Monomachy. Journal of Ecclesiastical History, 28, 241–248.
[80] Giakalis, A. (1994). Images of the Divine. The Theology of Icons at the Seventh Ecumenical Council. Leiden: Brill.
[81] Γιανναράς, Χ. (20104). Ἐνάντια στὴ θρησκεία. Αθήνα: ἐκδ. Ἴκαρος.
[82] Gjuzelev, V. (2008). L'empereur byzantin Manuel Ier Comnène à la lumière de quelques nouvelles sources et opinions. In Κ. Νικολάου, & Κ. Τσικνάνης (Eds.), Βυζάντιο και Βούλγαροι (1018–1185) (pp. 141–151). Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών.
[83] Γκιολές, Ν. (2003). Ἡ ἐπίδραση τῆς βυζαντινῆς τέχνης στὴ γερμανικὴ τῆς ἐποχῆς τῶν Ὀθωνιδῶν καὶ τῶν πρώτων Σαλιδῶν αὐτοκρατόρων (β' μισό 10ου-α' μισό 11ου αἰώνα). Αθήνα.
[84] Gouillard, J. (1961). Hypatios d'Éphèse ou du Pseudo-Denys à Théodore Studite. Revue des Études Byzantines, 19, 63–75.
[85] Gouillard, J. (1968). Aux origines de l'iconoclasme: le témoignage de Grégoire II? Travaux et mémoires, 3, 243–307.
[86] Grabar, A. (1957=1984). L'iconoclasm byzantin. Dossier archéologique. Paris: Collège de France.
[87] Grabar, A., & Manoussacas, M. (1979). L'illustration du manuscrit de Skylitzès de la Bibliothèque Nationale de Madrid. Venice: Bibliothéque de l'Institut Hellénique.
[88] Greatrex, G. (2000). Roman Identity in the Sixth Century. In G. Greatrex, & S. Mitchell (Eds.), Ethnicity and Culture in Late Antiquity. London: Duckworth.
[89] Gregory, T. (2005). A History of Byzantium. Oxford: Oxford University Press.
[90] Grumel, V. (1989). Les Régestes des Actes du Patriarcat de Constantinople, Les Régestes de 715 à 1206. Paris: Institut français d'études byzantines.
[91] Grundt, F. (1878). Kaiserin Helena's Pilgerfahrt nach dem heiligen Lande (Programm des Gymnasiums zum heiligen Kreuz in Dresden). Dresden.
[92] Haldon, J. (1977). Some Remarks on the Background to the Iconoclastic Controversy. Byzantinoslavica, 38, 161–184.
[93] Halusa, A. (1926). Das Kreuzesholz in Geschichte und Legende. Illertissen: Verlag der Martinusbuchhandlung.
[94] Harnack, A. (1968). The Mission and Expansion of Christianity in the First Tree Centuries. London: Williams & Norgate.
[95] Haury, J., & Wirth, G. (Eds). (1962–1963). Προκόπιος: Ὑπέρ τῶν Πολέμων (Procopii Caesariensis opera omnia; Vols. I–II: De bellis). Leipzig: Teubner.
[96] Heid, S. (2001). Die gute Absicht im Schweigen Eusebs über die Kreuzauffindung. Römische Quartalschrift, 96, 37–56.
[97] Heikel, I. A. (Ed.). (1902). Ευσέβιος: Εἰς Κωνσταντῖνον τὸν βασιλέα Τριακονταετηρικός (Die griechischen christlichen Schriftsteller, Eusebios Werke, I). Leipzig: Hinrichs.
[98] Henry, P. (1977). What was the Iconoclastic Controversy About? Church History, 46, 16–31.
[99] Holthausen, F. (1905). Quelle von Cynewulfs Helene. Zeitschrift für deutsche Philologie, 37, 1–19.
[100] Hopkins, W. (1949). La propagande politique, ses moyens et son efficacité. Paris.
[101] Hörandner, W. (2007). Das byzantinische Epigramm und das heilige Kreuz: einige Beobachtungen zu Motiven und Typen. In B. Ulianich, & U. Parente (Eds.), La Croce. Iconografia e interpretazione (secoli I – inizio XVI). Atti del convegno internazionale di studi (Napoli, 6–11 dicembre 1999) (Vol. III; pp. 107–125). Naples – Rome: Elio de Rosa Editore.
[102] Hostetler, B. (2012). The Limbourg Staurotheke: A Reassessment. Athanor, 30, 7–13.
[103] Hostetler, B. (2016). The Function of Text: Byzantine Reliquaries with Epigrams, 843–1204. Diss., Florida: Florida State University.
[104] Houmanidis, L. (2001). Quelques aspects sur l'expansion du commerce byzantin entre les IVe et VIIIe siècles. Mésogeios, 12, 55–75.
[105] Hurwitz, E. (1980). Prince Andrej Bogoljubskij: The Man and the Myth. Florence: Licosa.
[106] Janssens, E. (1968–1972). La bataille de Mantzikert (1071) selon Michel Attaliates. Annuaire de l'Institut de Philologie et d'Histoire Orientales et Slaves, 20, 291–304.
[107] Joannou, P.-P. (1972). La législation et la christianisation de l'empire romain (311–476) (Orientalia Christiana Analecta, 192). Rome: Pontificium Institutum Orientalium Studiorum.
[108] Kaegi, W. E. (1982). Heraclius and the Arabs. Greek Orthodox Theological Review, 27, 109–133.
[109] Kaegi, W. E. (2003). Heraclius: emperor of Byzantium. Cambridge: Cambridge University Press.
[110] Kaegi, W. E. (2012). The Heraclians and Holy War. In J. Koder, & I. Stouraitis (Eds.), Byzantine War Ideology between Roman Imperial Concept and Christian Religion. Akten des Internationalen Symposiums (Wien, 19.–21. Mai 2011) (pp. 17–26). Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
[111] Kaldellis, A. (20092). Hellenism in Byzantium: the transformations of Greek identity and the reception of the classical tradition. Cambridge: Cambridge University Press.
[112] Kaldellis, A. (2012). From Rome to New Rome, from empire to nation-state: reopening the question of Byzantium's Roman identity. In L. Grig, & G. Kelly (Eds.), Two Romes. Rome and Constantinople in late antiquity (pp. 387–404). New York – Oxford: Oxford University Press.
[113] Kaldellis, A. (2017). The Social Scope of Roman Identity in Byzantium: An Evidence-Based Approach. Βυζαντινά Σύμμεικτα / Byzantina Symmeikta, 27, 173–210.
[114] Καραγιαννόπουλος, Ι. Ε. (1992). Η Πολιτική Θεωρία των Βυζαντινών. Θεσσαλονίκη.
[115] Καραγιαννόπουλος, Ι. Ε. (19962). Η Βυζαντινή Ιστορία από τις Πηγές. Θεσσαλονίκη.
[116] Καραγιαννόπουλος, Ι. Ε. (20014). Το Βυζαντινό Κράτος. Θεσσαλονίκη.
[117] Καραμανώλης, Γ. (2017). Η φιλοσοφία του πρώιμου χριστιανισμού (μτφ. Ξ. Μπαμιατζόγλου). Αθήνα: εκδ. Οκτώ.
[118] Karla, G. (2008). Das literarische Porträt Kaiser Manuels I. Komnenos in den Kaiserreden des 12. Jh. Byzantinische Zeitschrift, 100, 669–679.
[119] Kazhdan, A. (1985). 'Constantin imaginaire'. Byzantine Legends of the Ninth Century about Constantine the Great. Byzantion, 57, 196–250.
[120] Kazhdan, A. P. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (Vols. I–III). New York – Oxford: Oxford University Press.
[121] Kitzinger, E. (1966). The Byzantine Contribution to Western Art in the Twelfth and Thirteenth Centuries. Dumbarton Oaks Papers, 20, 27–47.
[122] Klein, H. A. (2004). Byzanz, der Westen und das "wahre" Kreuz. Die Geschichte einer Reliquie und ihrer künstlerischen Fassung in Byzanz und im Abendland (Spätantike – Frühes Christentum – Byzanz. Kunst im ersten Jahrtausend, Reihe B: Studien und Perspektiven, 17). Wiesbaden: Reichert.
[123] Klein, H. A. (2006). Sacres Relics and Imperial Ceremonies at the Great Palace of Constantinople. In F. A. Bauer (Ed.), Visualisierungen von Herrschaft. Frühmittelalterliche Residenzen – Gestalt und Zeremoniell (Byzas, 5; pp. 79–100). Istanbul: Ege Yayınları.
[124] Klein, H. A. (2009). Die Limburger Staurothek und der Kreuzkult in Jerusalem und Konstantinopel. In A. Heuser, & M. Th. Kloft (Eds.), Im Zeichen des Kreuzes. Die Limburger Staurothek und ihre Geschichte. Ausstellung anlässlich des 50. Jubiläums der Limburger Kreuzwoche. Diözesanmuseum Limburg: 12. 9.–15. 11. 2009, Dommuseum Frankfurt: 2. 12. 2009–31. 1. 2010 (pp. 13–30). Regensburg: Schnell & Steiner.
[125] Koder, J. (1985). Zu den Versinschriften der Limburger Staurothek. Archiv für mittelrheinische Kirchengeschichte, 37, 11–31.
[126] Koder, J. (1989). Ὁ Κωνσταντῖνος Πορφυρογέννητος καὶ ἡ σταυροθήκη τοῦ Λίμπουργκ. In Α. Μαρκόπουλος (Ed.), Κωνσταντῖνος Ζ' ὁ Πορφυρογέννητος καὶ ἡ ἐποχή του. Β' Διεθνής Βυζαντινολογικὴ Συνάντηση, Δελφοί, 22–26 Ἰουλίου 1987 (pp. 165–184). Αθήνα: Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών.
[127] Koder, J. (2002). Die räumlichen Vorstellungen der Byzantiner von der Ökumene (4. bis 12. Jahrhundert). Anzeiger der philosophisch-historischen Klasse der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 137(2), 25–31.
[128] Koehler, W. (1941). Byzantine Art in the West. Dumbarton Oaks Papers, 1, 62–87.
[129] Kolbaba, T. M. (1998). Fighting for Christianity. 'Holy War' in the Byzantine Empire. Byzantion, 68, 194–221.
[130] Κόλια-Δερμιτζάκη, A. (1989). Η ιδέα του ¨ιερού πολέμου¨ στο Βυζάντιο κατά τον 10ο αιώνα. Η μαρτυρία των Τακτικών και των Δημηγοριών. In Α. Μαρκόπουλος (Ed.), Κωνσταντῖνος Ζ' ὁ Πορφυρογέννητος καὶ ἡ ἐποχή του. Β' Διεθνής Βυζαντινολογικὴ Συνάντηση, Δελφοί, 22–26 Ἰουλίου 1987 (pp. 39–55). Αθήνα: Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών.
[131] Κόλια-Δερμιτζάκη, A. (1991). Ο βυζαντινός "ιερός πόλεμος"". Η έννοια και η προβολή του θρησκευτικού πολέμου στο Βυζάντιο. Αθήνα.
[132] Kolia-Dermitzaki, A. (2012). "Holy War" in Byzantium Twenty Years Later: A Question of Term Definition and Interpretation. In J. Koder, & I. Stouraitis (Eds.), Byzantine War Ideology between Roman Imperial Concept and Christian Religion. Akten des Internationalen Symposiums (Wien, 19.–21. Mai 2011) (pp. 121–132). Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschften.
[133] Κορακίδης, Α. Σ. (1983). Ἡ εὕρεσις τοῦ τιμίου Σταυροῦ. Ἡ Ἀνοικοδόμησις τοῦ "Μαρτυρίου" τοῦ Ἰησοῦ. Ὁ ἅγιος Ἰούδας-Κυριακός. Ἰστορία καὶ Θρῦλος. Συμβολή εἰς τὴν ἁγιολογίαν τοῦ IV αἰῶνος. Ἀθῆναι.
[134] Koutrakou, N.-C. (1994). La propagande impériale byzantine. Persuasion et réaction (VIIIe–Xe siècles). Athènes: Universite Nationale d'Athènes – Faculté des Lettres.
[135] Krause, K. (2010). Konstantins Kreuze. Legendenbildung und Artefakte im Mittelalter. In M. Borgolte, & B. Schneidmüller (Eds.), Hybride Kulturen im mittelalterlichen Europa. Vorträge und Workshops einer internationalen Frühlingsschule (pp. 171–193). Berlin: Akademie-Verlag.
[136] Kretzenbacher, L. (1995). Kreuzholzlegenden zwischen Byzanz und dem Abendlande (Bayerische Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse, Sitzungsberichte 1995, 3). München: Verlag der Bayerischen Akademie der Wissenschaften.
[137] Kuhn, H. W. (1976). Zur Geschichte des Trierer und Limburger Domschatzes. Die Pretiosenüberlieferung aus dem linksrheinischen Erzstift Trier seit 1792. Archiv für mittelrheinische Kirchengeschichte, 28, 155 – 207.
[138] Kuhn, H. W. (1984). Heinrich von Ulmen, der vierte Kreuzzug und die Limburger Staurothek. Jahrbuch für westdeutsche Landesgeschichte, 10, 67–106.
[139] Ladner, G. (1931). Der Bilderstreit und die Kunstlehren der byzantinischen und abendländischen Theologie. Zeitschrift für Kirchengeschichte, 50 (ser. 3.I), 1–23.
[140] Ladner, G. (1940). Origin and Significance of the Byzantine Iconoclastic Controversy. Mediaeval Studies, 2, 127–149.
[141] Lagarde, P., & Bollig, J. (1882=1979). Iohannis Euchaitorum Metropolitae quae in Codice Vaticano Graeco 676 supersunt (Abhandlungen der historisch-philologischen Classe der königlichen Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen, Bd. 28, 1881). Gottingae: Dietrich (= Amsterdam: Hakkert).
[142] Λάμπρος, Σπ. (1910). Ὁ Μαρκιανὸς Κῶδιξ 524. Νέος Ἑλληνομνήμων, 7, Τεύχος Α', 3–59, Τεύχος Β', 113–192.
[143] Λαούρδας, Β. (1950). Μιχαὴλ Ἀποστόλη, ἀνέκδοτα ἐπιγράμματα. Ἐπετηρὶς Ἑταιρείας Βυζαντινῶν Σπουδῶν, 20, 172–208.
[144] Leclercq, H. (1948). Croix (invention et exaltation). In Idem, & F. Cabrol (Eds.), Dictionnaire d'archéologie chrétienne et de liturgie (Vol. III2; 3131–3139). Paris: Letouzey.
[145] Legner, A. (1995). Reliquien in Kunst und Kult zwischen Antike und Aufklärung. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
[146] Lilie, R.-J. (Ed.). (1999). Die Patriarchen der ikonoklastischen Zeit. Germanos I. – Methodios I. (715–847). Frankfurt am Main: Lang.
[147] Longo, A. (1983). Il Calentario Giambico in Monostici di Theodoro Prodromo (Testi e Studi Bizantino-Neoellenici, V). Rome: Istituto di Studi Bizantini e Neoellenici.
[148] Lopez, R. S. (1951). The dollar of the Middle Ages. The Journal of Economic History, 11, 209–234.
[149] Lopez, R. S. (1959). The role of trade in the economic readjustment of Byzantium in the seventh century. Dumbarton Oaks Papers, 13, 67–85.
[150] Lounghis, T. (1995). Die byzantinische Ideologie der "begrenzten Ökumene" und die römische Frage im ausgehenden 10. Jahrhundert. Byzantinoslavica, 56, 117–128.
[151] Macrides, R. (1980). The New Constantine and the New Constantinople – 1261? Byzantine and Modern Greek Studies, 6, 13–41.
[152] Magdalino, P. (1993). The Empire of Manuel I Komnenos 1143–1180. Cambridge: Cambridge University Press.
[153] Magdalino, P. (2000). Constantinople and the outside world. In D. Smythe (Ed.), Strangers to Themselves. The Byzantine Outsider (pp. 149–162). Aldershot: Ashgate.
[154] Magdalino, P. (2001). Ο οφθαλμός της Οικουμένης και ο ομφαλός της γης. Η Κωνσταντινούπολη ως οικουμενική πρωτεύουσα. In Ε. Χρυσός (Ed.), Το Βυζάντιο ως Οικουμένη (Ώρες Βυζαντίου, έργα και ημέρες στο Βυζάντιο) (pp. 107–123). Αθήνα.
[155] Mango, C. (1984). St. Michael and Attis. Δελτίον Τῆς Χριστιανικῆς Ἀρχαιολογικῆς Ἑταιρείας, 4, 12, 39–62.
[156] Mango, C. (2001). Constantinople: Capital of the Oikoumene? In Ε. Χρυσός (Ed.), Το Βυζάντιο ως Οικουμένη (Ώρες Βυζαντίου, έργα και ημέρες στο Βυζάντιο) (pp. 319–324). Αθήνα.
[157] Mango, C. (2006a). Νέα θρησκεία, παλαιός πολιτισμός. In Idem (Ed.), Ιστορία του Βυζαντίου (Transl. Ο. Καραγιώργου; pp. 134–164). Αθήνα.
[158] Mango, M. M. (2006b). Το προσκύνημα ιερών τόπων. In C. Mango (Ed.), Ιστορία του Βυζαντίου (Transl. Ο. Καραγιώργου; pp. 165–170). Αθήνα.
[159] Markopoulos, A. (2012). The Ideology of War in the Military Harangues of Constantine VII Porphyrogennetos. In J. Koder, & I. Stouraitis (Eds.), Byzantine War Ideology between Roman Imperial Concept and Christian Religion. Akten des Internationalen Symposiums (Wien, 19.–21. Mai 2011) (pp. 47–56). Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
[160] Mazal, O. (1981). Byzanz und das Abendland. Ausstellung der Handschriften und Inkunabelsammlung der Österreichischen Nationalbibliothek, Handbuch und Katalog. Graz: Akademische Druck- und Verlagsanstalt.
[161] McCulloh, J. (1976). The Cult of Relics in the Letters and 'Dialogue' of Pope Gregory the Great: A Lexicographical Study. Traditio, 32, 145–184.
[162] Mercuri, Ch. (2014). La Vera Croce. Storia e leggenda dal Golgota a Roma. Bari: Laterza.
[163] Meyendorff, J. (1979). Byzantine Theology: Historical Trends and Doctrinal Themes. New York: Fordham University Press.
[164] Meyer, W. (1881). Die Geschichte des Kreuzholzes vor Christus. Abhandlungen der Königlichen Bayerischen Akademie der Wissenschaften, I, Cl. II, Abt. XVI, 103–165.
[165] Michel, W. (1976). Die Inschriften der Limburger Staurothek. Archiv für mittelrheinische Kirchengeschichte, 28, 23–43.
[166] Miller, E. (1855–1857=1967). Manuelis Philae Carmina (Vol. I/II). Paris: Typograph. Imperiali (=Amsterdam: Hakkert).
[167] Mondazin-Baudinet, M.-J. (Transl.). (1989). Nicéphore: Discours contre les iconoclastes. Paris: Klincksieck.
[168] Moorhead, J. (1986). Byzantine Iconoclasm as a Problem in Art History. Parergon, n.s. 4, 1–18.
[169] Morris, R. (1871). Legends of the holy rood (Cross). London: Trübner.
[170] Morrisson, C. (1991). Le "dollar du Moyen Âge": la destinée du solidus ou besant en Europe occidentale (VIe–XIIIe siècle). In J. Deraeve (Ed.), Une monnaie pour l'Europe (pp. 50–57). Bruxelles: Credit Communal.
[171] Morrisson, C. (2001). Byzance ciment de la "civilisation monétaire" médiévale. Universalisme et universalité de la monnaie byzantine (IVe s et ss.). In Ε. Χρυσός (Ed.), Το Βυζάντιο ως Οικουμένη (Ώρες Βυζαντίου, έργα και ημέρες στο Βυζάντιο) (pp. 125–140). Αθήνα.
[172] Μπούρα, Λ. (1989). Ὁ Βασίλειος Λεκαπηνός, παραγγελιοδότης ἔργων τέχνης. In Α. Μαρκόπουλος (Ed.), Κωνσταντῖνος Ζ' ὁ Πορφυρογέννητος καὶ ἡ ἐποχή του. Β' Διεθνής Βυζαντινολογικὴ Συνάντηση, Δελφοί, 22–26 Ἰουλίου 1987 (pp. 397–434). Αθήνα: Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών.
[173] Nash, R. H. (1984). Christianity and the Hellenistic World. Grand Rapids, Mi: Zondervan.
[174] Nedungatt, G., & Featherstone, M. (Eds.). (1995). The Council in Trullo revisited. Rome: Pontificio istituto orientale.
[175] Νεράντζη-Βαρμάζη, B. (1993). Το Βυζάντιο και Δύση (1354–1369). Συμβολή στην ιστορία των πρώτων χρόνων της μονοκρατίας του Ιωάννη Ε' Παλαιολόγου. Θεσσαλονίκη.
[176] Nesbitt, J. W. (2003). Alexander the Monk's Text of Helena's Discovery of the True Cross (BHG 410). In Idem (Ed.), Byzantine Authors. Activities and Preoccupations: Text and Translations Dedicated to the Memory of Nicolas Oikonomides. Leiden: Brill.
[177] Nestle, E. (1895). Die Kreuzauffindungslegende nach einer Handschrift vom Sinai. Byzantinische Zeitschrift, 4, 319–345.
[178] Nichanian, M. (2010). De la guerre "antique" à la guerre "médiévale" dans l'empire romain d'orient. In D. Barthélemy, & J.-Cl. Cheynet (Eds.), Guerre et Société au Moyen Âge, Byzance – Occident (VIIIe–XIIIe siècle) (Collège de France – CNRS Centre de Recherche d'Histoire et Civilisation de Byzance, Monographies, 31; pp. 27–42). Paris: ACHCByz.
[179] Nystazopoulou-Pélékidou, M. (1985). Constantinople centre de pouvoir et d'autorité. Βυζαντιακά, 5, 21–32.
[180] Oikonomides, N. (1972). Les listes de préséance byzantines du IXe et Xe siècle. Paris: Éd. du Centre national de la recherche scientifique.
[181] Ostrogorsky, G. (2001). Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους (Transl. Ι. Παναγόπουλου; Vols. Ι–ΙΙΙ). Αθήνα.
[182] Πανσελήνου, Ν. (2000). Βυζαντινή Ζωγραφική. Η βυζαντινή κοινωνία και οι εικόνες της. Αθήνα.
[183] Παπαδοπούλου, Θ. (2015). Συλλογικὴ ταυτότητα καὶ αὐτογνωσία στὸ Βυζάντιο: Συμβολὴ στὸν προσδιορισμὸ τῆς αὐτοαντίληψης τῶν Βυζαντινῶν κατὰ τὴν λόγια γραμματεία τους (11ος – ἀρχὲς 13ου αἰ.). Αθήνα.
[184] Πατούρα-Σπανού, Σ. (2008). Χριστιανισμός και Παγκοσμιότητα στο πρώιμο Βυζάντιο. Από τη θεωρία στην πράξη. Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών.
[185] Peers, G. (1998). The Sosthenion near Constantinople: John Malalas and the Ancient Art. Byzantion, 68(1), 110–120.
[186] Pennacchini, P. C. (1913). Discorso storico dell' invenzione della Croce del monaco Alessandro. Grottaferrata: Tipografia Italo-Orientale "S. Nilo".
[187] Pentcheva, B. V. (2008). Räumliche und akustische Präsenz in byzantinischen Epigrammen: Der Fall der Limburger Staurothek. In W. Hörandner, & A. Rhoby (Eds.), Die kulturhistorische Bedeutung byzantinischer Epigramme. Akten des internationalen Workshop (Wien, 1.–2. Dezember 2006) (Veröffentlichungen zur Byzanzforschung, XIV; pp. 75–83). Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
[188] Pertusi, A. (1959). Giorgio di Pisidia Poemi, I: Panegirici Epici. Edizione Critica, Traduzione e Commento (Studia Patristica et Byzantina, VII). Ettal: Buch-Kunstverlag.
[189] Peschlow, U., & Schmalzbauer, G. (2007). Konstantin als Heiliger der Ostkirche. In A. Demandt, & J. Engemann (Eds.), Konstantin der Grosse. Ausstellungskatalog (pp. 420–423). Mainz: Verlag Philipp von Zabern.
[190] Πιτσάκης, Κ. Γ. (2000). Η ιστορία της Ρώμης και του Ρωμαϊκού Δικαίου στα βυζαντινά και μεταβυζαντινά νομικά εγχειρίδια. Τιμαί Ιωάννου Τριανταφυλλοπούλου. Αθήνα – Κομοτηνή.
[191] Πιτσάκης, Κ. Γ. (2001). Η οικουμενικότητα του Βυζαντινού Δικαίου. In Ε. Χρυσός (Ed.), Το Βυζάντιο ως Οικουμένη (Ώρες Βυζαντίου, έργα και ημέρες στο Βυζάντιο) (pp. 141–182). Αθήνα.
[192] Pitsakis, C. (2002). Guerre et paix en droit byzantin. Méditerranées, 30/31, 203–232.
[193] Plank, P. (1987a). Der orthodoxe Gottesdienst als Schlüssel zur Inschrift auf der Limburger Staurothek. Archiv für mittelrheinische Kirchengeschichte, 39, 251–253.
[194] Plank, P. (1987b). Das Kreuzesholz als Lebensbaum. Zur Deutung der "Limburger Staurothek". Hermeneia. Zeitschrift für Ostkirchliche Kunst, 3(2), 66–76.
[195] Polemis, D. I. (1968). The Doukai: A Contribution to Byzantine Prosopography. London: Athlone Press.
[196] Prime, W. C. (1877). Holy cross. A history of the invention, preservation and disappearance of the wood known as the holy cross. New York: Anson D. F. Randolph & Company.
[197] Prinz, O. (1960). Αἰθερίας, Ὁδοιπορικόν, Itinerarium Egeriae (Peregrination Aetheriae). Heidelberg: Winter.
[198] Rackham, H. (Ed.). (1932). //Ἀριστοτέλης: Πολιτικά. London: Heinemann.
[199] Rapp, C. (2008). Hellenic Identity, Romanitas, and Christianity in Byzantium. In K. Zacharia (Ed.), Hellenisms. Culture, identity and ethnicity from antiquity to modernity (pp. 127–147). Aldershot: Ashgate.
[200] Rauch, J., Schweinsberg, S., & Wilm, J. (1955). Die Limburger Staurothek. Das Münster, 8, 201–240.
[201] Reiskii, J. J. (1829–1830). Constantini Porphyrogeniti Imperatoris, De Ceremoniis Aule Byzantinae (Vols. I–II; Corpus Fontium Historiae Byzantinae, 5). Bonnae: Weber.
[202] Rhoby, A. (2009). Byzantinische Epigramme auf Fresken und Mosaiken (Veröffentlichungen zur Byzanzforschung, XV: Byzantinische Epigramme in inschriftlicher Überlieferung; Bd. 1; ed. W. Hörandner, A. Rhoby, & A. Paul). Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
[203] Rhoby, A. (2010). Byzantinische Epigramme auf Ikonen und Objekten der Kleinkunst (Veröffentlichungen zur Byzanzforschung, XXIII: Byzantinische Epigramme in inschriftlicher Überlieferung; Bd. 2; ed. W. Hörandner, A. Rhoby, & A. Paul). Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
[204] Rhoby, A. (2018). Byzantinische Epigramme in inschrifticher Überlielieferung. Byzantinische Epigramme in illuminierten Handschriften (Bd. 4; ed. W. Hörandner, A. Rhoby, & A. Paul). Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
[205] Runciman, St. (1930). A History of the First Bulgarian Empire. London: Bell.
[206] Runciman, St. (1977). The Byzantine Theocracy. Cambridge: Cambridge University Press.
[207] Schmalzbauer, G. (2004). Überlegungen zur Idee der Ökumene in Byzanz. In W. Hörandner, J. Koder, & M. Stassinopoulou (Eds.), Wiener Byzantinistik und Neogräzistik: Beiträge zum Symposion Vierzig Jahre Institut Byzantinistik und Neogräzistik der Universität Wien im Gedenken an Herbert Hunger (Wien, 4.–7. Dezember 2002) (Byzantina Neograeca Vindobonensia, 24; pp. 408–419). Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
[208] Schreiner, P. (1976). Legende und Wirklichkeit in der Darstellung des byzantinischen Bilderstreites. Saeculum, 27, 165–179.
[209] Schreiner, P. (1988). Der byzantinische Bilderstreit: Kritische Analyse der zeitgenössischen Meinungen und das Urteil der Nachwelt bis heute. Settimane di studio del Centro italiano di studi sull' alto medioevo, 34, 319–407.
[210] Schreiner, P. (2014). Κωνσταντινούπολη. Ἱστορία καὶ Ἀρχαιολογία (Transl. Αννέτε Φωσβινκελ). Αθήνα.
[211] Schreiner, K., & Müller-Luckner, E. (Eds.). (2008). Heilige Kriege. Religiöse Begründungen militärischer Gewaltanwendung: Judentum, Christentum und Islam im Vergleich (Schriften des Historischen Kollegs, 78). München: Oldenbourg.
[212] Sellers, R. V. (1961). The Council of Chalcedon. A Historical and Doctrinal Survey. London: SPCK.
[213] Sendler, E. (2014). Τό Εἰκόνισμα. Εἰκὼν τοῦ Ἀοράτου. Στοιχεῖα Θεολογίας, Αἰσθητικῆς καὶ Τεχνικῆς (Transl. Α. Δ. Οικονόμου). Ἅγιον Ὄρος.
[214] Ševčenko N. (1994). The Limburg Staurothek and its Relics. In Ρ. Ανδρεάδη (Ed.), Θυμίαμα στη μνήμη της Λασκαρίνας Μπούρα (Vol. I, pp. 289–294; Vol. II, pp. 166–167). Αθήνα.
[215] Σιώτος, M. A. (1994). Ιστορία και Θεολογία των Ιερών Εικόνων. Αθήνα.
[216] Shepard, J. (Ed.). (2008). The Cambridge history of the Byzantine Empire c. 500–1492. Cambridge: Cambridge University Press.
[217] Speck, P. (1984). ΓΡΑΦΑΙΣ Η ΓΛΥΦΑΙΣ. Zu dem Fragment des Hypatios von Ephesos über die Bilder, mit einem Anhang: Zu dem Dialog mit einem Juden des Leontios von Neapolis. Ποικίλα Βυζαντινά, 4, 242–249.
[218] Speck, P. (1987). Der Dialog mit einem Juden angeblich des Leontios von Neapolis. Ποικίλα Βυζαντινά, 6, 315–322.
[219] Speck, P. (1997). Adversus Iudaeos – pro imaginibus. Die Gedanken und Argumente des Leontios von Neapolis und des Georgios von Zypern. Ποικίλα Βυζαντινά, 15, 131–176.
[220] Speck, P. (1998). Bilder und Bilderstreit. In M. Brandt, & A. Effenberger (Eds.), Byzanz. Die Macht der Bilder. Katalog zur Ausstellung im Dom-Museum Hildesheim (pp. 56–67). Hildesheim.
[221] Speck, P. (2003). Kaiser Leon III. Die Geschichtswerke des Nikephoros und des Theophanes und der Liber Pontificalis (Teil 1, 2; Ποικίλα Βυζαντινά, 2). Bonn: Habelt.
[222] Spieser, J.-M. (2003). Images byzantines et monde germanique. In Α. Αβραμέα, Α. Λαΐου, & Ε. Χρυσός (Eds.), Βυζάντιο. Κράτος και Κοινωνία. Μνήμη Νίκου Οικονομίδη (pp. 491–507). Αθήνα.
[223] Spingou, F. (2013). Words and artworks in the twelfth century and beyond. The thirteenth-century manuscript Marcianus gr. 524 and the twelfth-century dedicatory epigrams on works of art. Oxford: University of Oxford.
[224] Stein, D. (1980). Der Beginn des byzantinischen Bilderstreites und seine Entwicklung bis in die 40er Jahre des 8. Jahrhunderts. München: Institut für Byzantinistik und Neugriechische Philologie der Universität München.
[225] Stephenson, P. (2007). Imperial Christianity and Sacred Warfare in Byzantium. In J. K. Wellman (Ed.), Belief and Bloodshed: Religion and Violence across Time and Tradition (pp. 81–97). Lanham, MD: Rowman & Littlefield.
[226] Stouraitis, I. (2012). 'Just war' and 'holy war' in the middle ages: rethinking theory through the Byzantine case-study. Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik, 62, 250–256.
[227] Stouraitis, I. (2014). Roman identity in Byzantium: a critical approach. Byzantinische Zeitschrift, 107(1), 175–220.
[228] Stouraitis, Y. (2017). Reinventing Roman Ethnicity in High and Late Medieval Byzantium. Medieval worlds comparative & interdisciplinary studies, 5, 70–94.
[229] Straub, J. (1939). Vom Herrscherideal in der Spätantike. Stuttgart: Kohlhammer.
[230] Straubinger, J. (1913). Die Kreuzauffindungslegende (Forschung zur Christlichen Literatur- und Dogmengeschichte, Vol. 11, Heft 3). Paderborn: Druck von F. Schöningh.
[231] Stylianou, A., & Stylianou, J. (1971). Ἐν Τούτῳ Νίκα, In Hoc Vinces, By This Conquer. Nicosia, Cyprus: Society of Cypriote Studies.
[232] Tabbernee, W. (2014). Early Christianity in Contexts. An Exploration across Cultures and Continents. Grand Rapids, MI: Baker Academic.
[233] Talbot, A.-M. (1993). The Restoration of Constantinople under Michael VIII. Dumbarton Oaks Papers, 47, 243–261.
[234] Tartaglia, L. (1998). Georgios Pisides. Carmi (Classici greci: Autori della tarda antichità e dell'età bizantina). Turin: Unione Tipografico-Editrice Torinese.
[235] Taxidis, I. (2017). Les épigrammes de Maxime Planude: introduction, édition critique, traduction française et annotation (Byzantinisches Archiv, 32). Berlin – Boston: De Gruyter.
[236] Teteriatnikov, N. (1995). The True Cross flanked by Constantine and Helena. A study in the light of the post-iconoclastic re-evaluation of the Cross. Δελτίον τῆς Χριστιανικῆς Ἀρχαιολογικῆς Ἐταιρείας, IV, 18, 169–188.
[237] Thurn, H. (Ed.). (2000). John Malalas: Chronographia (Corpus fontium historiae Byzantinae, 35). Berlin – New York: De Gruyter.
[238] Τωμαδάκης, Ν. Β. (1968). Ἀποθησαυρίσματα, 10, Τὸ ξύλον. Ἀθηνᾶ, 70, 3–36.
[239] Τωμαδάκης, Ν. Β. (1980–1982). Τὸ ξύλον τοῦ Σταυροῦ ἐν τῇ ὀρθοδόξῳ Ἑλληνικῇ ὑμνογραφίᾳ. Ἀθηνᾶ, 78, 3–49.
[240] Toumanoff, C. (1967). The Background to Manzikert. In J. M. Hussey et al. (Eds.), Proceedings of the XIIIth International Congress of Byzantine Studies: Oxford, 5–10 September 1966 (pp. 411–426). Oxford: Oxford University Press.
[241] Trapp, E. (1976–1996). Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
[242] Τριαντάρη-Μαρά, Σ. (2002). Οι πολιτικές αντιλήψεις των βυζαντινών διανοητών από τον δέκατο ως τον δέκατο τρίτο αιώμα μ.Χ. Αθήνα: εκδ. Ηρόδοτος.
[243] Τσαντήλας, Γ. (2005). Ο Ιωάννης Μαυρόπους και η απεικόνιση των αυτοκρατόρων στο ναό του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στο Σωσθένιο τον 11ο αιώνα. Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, Τόμος ΚΣΤ', 327–338.
[244] Τσοπάνης, Κ. (2010). Βυζάντιο. Χριστιανοί και Εθνικοί. Αθήνα: Νοών.
[245] Vasiliev, V. (1927). Das genaue Datum der Schlacht von Myriokephalon. Byzantinische Zeitschrift, 27, 288–290.
[246] Veldener, J. (1863). The legendary history of the cross. London: Stewart.
[247] Villar, F. L. (1991). Los indoeuropeos y los orígenes de Europa. Lenguaje e historia. Madrid: Gredos.
[248] Vogt, A. (Ed.). (1935–1940). Constantin VII Porphyrogénète: Le livre des cérémonies (Texte établi et traduit I–II, Commentaire livre 1–2). Paris: Belles Lettres.
[249] Vogt, J. (19602). Constantin der Große und sein Jahrhundert. München: Bruckmann.
[250] Walker, P. W. L. (1990). Holy City, Holy Places? Oxford: Clarendon.
[251] Weiss, P. (1993). Die Vision Konstantins. In J. Bleicken (Ed.), Colloquium aus Anlaß des 80. Geburtstages von Alfred Heuss (pp. 143–169). Kallmünz: Verlag Michael Lassleben.
[252] Weitzmann, K. (1966). Various Aspects of Byzantine Influence on the Latin Countries from Sixth to the Twelfth Century. Dumbarton Oaks Papers, 20, 3–24.
[253] Whitby, M. (1994a). Images for emperor in Late Antiquity: a search for New Constantine. In P. Magdalino (Ed.), New Constantines (pp. 83–94). Aldershot: Variorum.
[254] Whitby, M. (1994b). A New Image for a New Age: George of Pisidia on the Emperor Heraclius. In E. Dabrowa (Ed.), The Roman and Byzantine Army in the East (pp. 197–225). Krakow: Uniwersytet Jagiellońskiego.
[255] Whitby, M. (1998). Defender of the Cross: George of Pisidia on the emperor Heraclius and his deputies. In Idem (Ed.), The Propaganda of Power and the Role of Panegyric in Late Antiquity (pp. 247–276). Leiden: Brill.
[256] Willsdorf, H. (1992). Zur Staurothek vom Limburg. Byzantinische Forschungen, 18, 197–208.
[257] Wortley, J. (1982). Iconoclasm and Leipsanoclasm: Leo III, Constantine V and the Relics. Byzantinische Forschungen, 8, 253–279.
[258] Wortley, J. (2009). The wood of the True Cross. In Idem, Studies on the Cult of Relics in Byzantium up to 1204 (VI; pp. 1–19). London: Ashgate Variorum.
[259] Χριστοφιλοπούλου, Α. (2004). Τὸ πολίτευμα καὶ οἱ θεσμοὶ τῆς βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας, 324–1204. Αθήνα.
[260] Χρυσός, Ε. (2003). Ο πόλεμος έσχατη λύση. In Α. Αβραμέα, Α. Λαΐου, & Ευ. Χρυσός (Eds.), Βυζάντιο, Κράτος και Κοινωνία. Μνήμη Ν. Οικονομίδη (pp. 543–563). Αθήνα.
[261] Zacharia, K. (Ed.). (2008). Hellenisms. Culture, identity and ethnicity from antiquity to modernity. Aldershot: Ashgate Variorum.
[262] Zakythinos, D. A. (1946). Activité apostolique et politique étrangère à Byzance. La Revue du Caire, 92, 186–189.
