Title: Przewóz Andrzeja Stasiuka w kontekście zwrotu ludowego w humanistyce
Variant title:
- Andrzej Stasiuk's Carriage in the context of the folk turn in the humanities
Source document: Slavica litteraria. 2022, vol. 25, iss. 2, pp. 7-19
Extent
7-19
-
ISSN1212-1509 (print)2336-4491 (online)
Persistent identifier (DOI): https://doi.org/10.5817/SL2022-2-1
Stable URL (handle): https://hdl.handle.net/11222.digilib/digilib.77302
Type: Article
Language
License: CC BY-SA 4.0 International
Notice: These citations are automatically created and might not follow citation rules properly.
Abstract(s)
Celem artykułu jest pokazanie, w jaki sposób Andrzej Stasiuk, jeden z najwyraźniejszych autorów współczesnej polskiej literatury, przedstawia wieś w najnowszej powieści Przewóz (2021). W artykule poruszane są kwestie wpływu tzw. zwrotu ludowego na najnowszą polską prozę, rozważane są kwestie chłopskiej tożsamości, rewizji mitu polskiej wsi jako miejsca sielankowego oraz stosunku do Holokaustu. Jest mu bliska chłopska mentalność, dostrzega różne nakładające się na siebie konteksty i potrafi oddać złożoność polskiej wsi. Poprzez konkretne sceny, często wzbogacone o wymiar symboliczny, stara się przybliżyć całe imaginarium związane ze wsią. Stasiuk w swojej najnowszej powieści podąża śladem zwrotu ludowego, inspiruje się wyznaczonymi przezeń nowymi nurtami w myśleniu, ale nie podąża ślepo, dokonuje rewizji mitu chłopskiego biorąc pod uwagę swoją filozofie życiową i prezentuje tym samym oryginalne, nowatorskie spojrzenie na fenomen plebejskości.
The aim of the article is to depict how Andrzej Stasiuk, one of the most prominent authors of contemporary Polish literature, presents the countryside and its inhabitants in his latest novel Carriage (2021). The article deals with the impact of so-called folk turn to the latest Polish prose, the issues of peasant identity, revision of the myth of the Polish countryside as an idyllic place and attitude to the Holocaust. He is close to the peasant mentality, he sees various overlapping contexts and he is able to reflect the complexity peasant traditions and heritage. Through specific scenes, often enriched with a symbolic dimension, he tries to present the entire imaginary connected with this topic. In his latest novel, Stasiuk follows the footsteps of the folk turn, he is inspired by the new trends in thinking about this issue, but he does not follow it blindly. Taking into account his own philosophy of life, he revises the peasant myth and thus he presents an original, innovative view of the phenomenon of plebeianness.
References
[1] BURSZTA, Wojciech J.: Struktury trwania. Kultura chłopska i jej determinanty. In: Zarys krajobrazu. Wieś polska wobec Zagłady Żydów 1942–1945. Red. ENGELKING, Barbara – GRABOWSKI, Jan. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2011, s. 31–56.
[2] CAŁBECKI, Marcin: W poszukiwaniu straconej wsi. Wątki rustykalne w wybranych tekstach Andrzeja Stasiuka. Białostockie Studia Literaturoznawcze 6, 2016, nr 9, s. 173–187.
[3] Chłopska (nie)pamięć. Dziedzictwo chłopskości w polskiej literaturze i kulturze. Red. GROCHOWSKI, Grzegorz – KRAWCZYŃSKA, Dorota – WOŁOWIEC, Grzegorz. Kraków: Universitas, 2019.
[4] CZAPLIŃSKI, Przemysław: Antybaśń o Szeli. Powieść Radka Raka "Baśń o wężowym sercu". Czas Kultury 36, 2020, nr 4, s. 139–144.
[5] CZAPLIŃSKI, Przemysław: Przemieszczenia. O powojennej prozie chłopskiej. In: Migracyjna pamięć, wspólnota, tożsamość. Red. SENDYKA, Roma – SAPOTA, Tomasz – NYCZ, Ryszard. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2016, s. 189–205.
[6] CZAPLIŃSKI, Przemysław: Śmierć, śmierć, inne życie. Wieś w literaturze polskiej przełomu XX i XXI wieku. Teksty Drugie 27, 2017, nr 6, s. 13–35.
[7] DAUKSZA, Agnieszka: O pewnym chłopskim geście. Od rabacji do Zagłady. Teksty Drugie 27, 2017, nr 6, s. 95–106.
[8] ENGELKING, Anna: "Poleszuk" nieoswojony. Wokół funkcji chłopskości w konstruowaniu polskości. Teksty Drugie 27, 2017, nr 6, s. 68–94.
[9] GROCHOWSKI, Grzegorz: Kwestia chłopska. Teksty Drugie 27, 2017, nr 6, s. 7–12.
[10] JANICKI, Kamil: Pańszczyzna, prawdziwa historia polskiego niewolnictwa. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2021.
[11] KOPROWSKA, Karolina: Okolica: wymiary postronności na wsi. Teksty Drugie 28, 2018, nr 3, s. 347–360.
[12] KOPROWSKA, Karolina: Postronni? Zagłada w relacjach chłopskich świadków. Kraków: Universitas, 2018.
[13] KOPROWSKA, Karolina: Wieś. Miejsce – doświadczenie – opowieść. In: Wieś: miejsce, doświadczenie, opowieść. Red. KARDAŚ, Dominika – KOPROWSKA, Karolina – SURY, Małgorzata – ULAŃSKA, Zofia. Kraków: Drukarnia Kontur, 2016, s. 7–9.
[14] KOZIOŁEK, Ryszard: Chłopski lament. In: KOZIOŁEK, Ryszard: Dobrze się myśli literaturą. Wołowiec-Katowice, 2015, s. 191–199.
[15] LESZCZYŃSKI, Adam: Ludowa historia Polski. Warszawa: W.A.B., 2020.
[16] MASTERNAK, Zbigniew: Zwrot plebejski, czy jednak kres kultury chłopskiej? Świętokrzyskie 15, 2020, nr 25 (29), s. 171–172.
[17] MIKULÁŠEK, Alexej: K prostupování židovských a křesťanských elementů v díle Vojtěcha Rakouse a Elizy Orzeszkové: Poznámky k "Centrizmu" a "Exkluzivitě" zobrazovaného prostoru. Stredoeurópske pohľady 1, 2019, č. 2, s. 45–55.
[18] MYŚLIWSKI, Wiesław: Kres kultury chłopskiej. Twórczość 59, 2004, nr 4 (701), s. 53–61.
[19] NOWACKI, Dariusz: Obecność Szeli. Trzy przykłady z nowej prozy. Konteksty Kultury 17, 2020, zeszyt 4, s. 453–469.
[20] NOWACZEWSKI, Artur: Codzienność wsi po transformacji ("Opowieści galicyjskie" Andrzeja Stasiuka i "Rodzina Jołtyszewów" Romana Senczina). Przegląd Rusycystyczny, 2020, nr 2 (170), s. 71–85.
[21] PACZKOWSKI, Mikołaj: Wieś pogranicza polsko-wschodniego w najnowszej polskiej prozie. In: Wieś: miejsce, doświadczenie, opowieść. Red. KARDAŚ, Dominika – KOPROWSKA, Karolina – SURY, Małgorzata – ULAŃSKA, Zofia. Kraków: Drukarnia Kontur, 2016, s. 105–117.
[22] POBŁOCKI, Kacper: Chamstwo. Wołowiec: Czarne, 2021.
[23] POSPÍŠIL, Ivo: Ruská sovětská vesnická próza: jeden úhel pohledu. Novaja rusistika 9, 2016, No. 1, s. 71–74.
[24] RAUSZER, Michał: Bękarty pańszczyzny. Historia buntów chłopskich. Warszawa: RM, 2020.
[25] RYŚ, Paweł Wiktor: 'Z chamskiej wsi do pańskiego miasta'. O plebejskim dziedzictwie we "Wschodzie" Andrzeja Stasiuka. In: Miejsca, ludzie, opowieści. O twórczości Andrzeja Stasiuka. Red. RABIZO-BIREK, Magdalena – ZATORSKA, Matylda – NIEZGODA, Damian. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018, s. 238–249.
[26] RYŚ, Paweł Wiktor: "Zwrot plebejski" we współczesnej polskiej humanistyce i debacie publicznej. In: Historia. Interpretacja. Reprezentacja. T. 3. Red. MOKRZECKI, Lech – BRODNICKI, Mariusz – TARASZKIEWICZ, Jacek. Gdańsk: Wydawnictwo Athenae Gedanenses, 2015, s. 307–317.
[27] STASIUK, Andrzej – CYTACKA, Agnieszka: "Nie wiadomo, po co się jedzie". Z Andrzejem Stasiukiem rozmawia Agnieszka Cytacka. Czytanie literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze, 2015, nr 4, s. 237–248.
[28] STASIUK, Andrzej – WODECKA, Dorota: Życie to jednak strata jest. Warszawa-Wołowiec: Agora-Czarne, 2015.
[29] STASIUK, Andrzej: Przewóz. Wołowiec: Czarne, 2021.
[30] SULIMA, Roch: Sprawa chłopska i polskie "przeklęte problemy". Kultura Współczesna, 2015, nr 1, s. 20–29.
[31] WASILEWICZ, Jan: "Chytrze bydlą z pany kmiecie…" Prolegomena do badań nad obecnością oporu chłopskiego w polskiej pamięci kulturowej. In: Chłopska (nie)pamięć. Dziedzictwo chłopskości w polskiej literaturze i kulturze. Red. GROCHOWSKI, Grzegorz – KRAWCZYŃSKA, Dorota – WOŁOWIEC, Grzegorz. Kraków: Universitas, 2019, s. 163–177.
[32] Wieś: miejsce, doświadczenie, opowieść. Red. KARDAŚ, Dominika – KOPROWSKA, Karolina – SURY, Małgorzata – ULAŃSKA, Zofia. Kraków: Drukarnia Kontur, 2016.
[2] CAŁBECKI, Marcin: W poszukiwaniu straconej wsi. Wątki rustykalne w wybranych tekstach Andrzeja Stasiuka. Białostockie Studia Literaturoznawcze 6, 2016, nr 9, s. 173–187.
[3] Chłopska (nie)pamięć. Dziedzictwo chłopskości w polskiej literaturze i kulturze. Red. GROCHOWSKI, Grzegorz – KRAWCZYŃSKA, Dorota – WOŁOWIEC, Grzegorz. Kraków: Universitas, 2019.
[4] CZAPLIŃSKI, Przemysław: Antybaśń o Szeli. Powieść Radka Raka "Baśń o wężowym sercu". Czas Kultury 36, 2020, nr 4, s. 139–144.
[5] CZAPLIŃSKI, Przemysław: Przemieszczenia. O powojennej prozie chłopskiej. In: Migracyjna pamięć, wspólnota, tożsamość. Red. SENDYKA, Roma – SAPOTA, Tomasz – NYCZ, Ryszard. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2016, s. 189–205.
[6] CZAPLIŃSKI, Przemysław: Śmierć, śmierć, inne życie. Wieś w literaturze polskiej przełomu XX i XXI wieku. Teksty Drugie 27, 2017, nr 6, s. 13–35.
[7] DAUKSZA, Agnieszka: O pewnym chłopskim geście. Od rabacji do Zagłady. Teksty Drugie 27, 2017, nr 6, s. 95–106.
[8] ENGELKING, Anna: "Poleszuk" nieoswojony. Wokół funkcji chłopskości w konstruowaniu polskości. Teksty Drugie 27, 2017, nr 6, s. 68–94.
[9] GROCHOWSKI, Grzegorz: Kwestia chłopska. Teksty Drugie 27, 2017, nr 6, s. 7–12.
[10] JANICKI, Kamil: Pańszczyzna, prawdziwa historia polskiego niewolnictwa. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2021.
[11] KOPROWSKA, Karolina: Okolica: wymiary postronności na wsi. Teksty Drugie 28, 2018, nr 3, s. 347–360.
[12] KOPROWSKA, Karolina: Postronni? Zagłada w relacjach chłopskich świadków. Kraków: Universitas, 2018.
[13] KOPROWSKA, Karolina: Wieś. Miejsce – doświadczenie – opowieść. In: Wieś: miejsce, doświadczenie, opowieść. Red. KARDAŚ, Dominika – KOPROWSKA, Karolina – SURY, Małgorzata – ULAŃSKA, Zofia. Kraków: Drukarnia Kontur, 2016, s. 7–9.
[14] KOZIOŁEK, Ryszard: Chłopski lament. In: KOZIOŁEK, Ryszard: Dobrze się myśli literaturą. Wołowiec-Katowice, 2015, s. 191–199.
[15] LESZCZYŃSKI, Adam: Ludowa historia Polski. Warszawa: W.A.B., 2020.
[16] MASTERNAK, Zbigniew: Zwrot plebejski, czy jednak kres kultury chłopskiej? Świętokrzyskie 15, 2020, nr 25 (29), s. 171–172.
[17] MIKULÁŠEK, Alexej: K prostupování židovských a křesťanských elementů v díle Vojtěcha Rakouse a Elizy Orzeszkové: Poznámky k "Centrizmu" a "Exkluzivitě" zobrazovaného prostoru. Stredoeurópske pohľady 1, 2019, č. 2, s. 45–55.
[18] MYŚLIWSKI, Wiesław: Kres kultury chłopskiej. Twórczość 59, 2004, nr 4 (701), s. 53–61.
[19] NOWACKI, Dariusz: Obecność Szeli. Trzy przykłady z nowej prozy. Konteksty Kultury 17, 2020, zeszyt 4, s. 453–469.
[20] NOWACZEWSKI, Artur: Codzienność wsi po transformacji ("Opowieści galicyjskie" Andrzeja Stasiuka i "Rodzina Jołtyszewów" Romana Senczina). Przegląd Rusycystyczny, 2020, nr 2 (170), s. 71–85.
[21] PACZKOWSKI, Mikołaj: Wieś pogranicza polsko-wschodniego w najnowszej polskiej prozie. In: Wieś: miejsce, doświadczenie, opowieść. Red. KARDAŚ, Dominika – KOPROWSKA, Karolina – SURY, Małgorzata – ULAŃSKA, Zofia. Kraków: Drukarnia Kontur, 2016, s. 105–117.
[22] POBŁOCKI, Kacper: Chamstwo. Wołowiec: Czarne, 2021.
[23] POSPÍŠIL, Ivo: Ruská sovětská vesnická próza: jeden úhel pohledu. Novaja rusistika 9, 2016, No. 1, s. 71–74.
[24] RAUSZER, Michał: Bękarty pańszczyzny. Historia buntów chłopskich. Warszawa: RM, 2020.
[25] RYŚ, Paweł Wiktor: 'Z chamskiej wsi do pańskiego miasta'. O plebejskim dziedzictwie we "Wschodzie" Andrzeja Stasiuka. In: Miejsca, ludzie, opowieści. O twórczości Andrzeja Stasiuka. Red. RABIZO-BIREK, Magdalena – ZATORSKA, Matylda – NIEZGODA, Damian. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018, s. 238–249.
[26] RYŚ, Paweł Wiktor: "Zwrot plebejski" we współczesnej polskiej humanistyce i debacie publicznej. In: Historia. Interpretacja. Reprezentacja. T. 3. Red. MOKRZECKI, Lech – BRODNICKI, Mariusz – TARASZKIEWICZ, Jacek. Gdańsk: Wydawnictwo Athenae Gedanenses, 2015, s. 307–317.
[27] STASIUK, Andrzej – CYTACKA, Agnieszka: "Nie wiadomo, po co się jedzie". Z Andrzejem Stasiukiem rozmawia Agnieszka Cytacka. Czytanie literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze, 2015, nr 4, s. 237–248.
[28] STASIUK, Andrzej – WODECKA, Dorota: Życie to jednak strata jest. Warszawa-Wołowiec: Agora-Czarne, 2015.
[29] STASIUK, Andrzej: Przewóz. Wołowiec: Czarne, 2021.
[30] SULIMA, Roch: Sprawa chłopska i polskie "przeklęte problemy". Kultura Współczesna, 2015, nr 1, s. 20–29.
[31] WASILEWICZ, Jan: "Chytrze bydlą z pany kmiecie…" Prolegomena do badań nad obecnością oporu chłopskiego w polskiej pamięci kulturowej. In: Chłopska (nie)pamięć. Dziedzictwo chłopskości w polskiej literaturze i kulturze. Red. GROCHOWSKI, Grzegorz – KRAWCZYŃSKA, Dorota – WOŁOWIEC, Grzegorz. Kraków: Universitas, 2019, s. 163–177.
[32] Wieś: miejsce, doświadczenie, opowieść. Red. KARDAŚ, Dominika – KOPROWSKA, Karolina – SURY, Małgorzata – ULAŃSKA, Zofia. Kraków: Drukarnia Kontur, 2016.